Prawo do emerytury dla Polaków mieszkających w Niemczech regulowane jest w ramach następujących umów:
- Polsko-niemieckie porozumienie w sprawie ubezpieczenia społecznego z 09.10.1975 (w skrócie porozumienie emerytalne z 1975 r.). Zgodnie z tym porozumieniem, emerytura wypłacana jest na podstawie wszystkich składek płaconych w Niemczech i w Polsce, ale tylko przez jedno państwo – to, w którym emeryt mieszka.
- Prawo Unii Europejskiej (UE). Czy Wasza emerytura wyliczona będzie na podstawie porozumienia emerytalnego z roku 1975 czy na podstawie prawa unijnego, zależy od tego, kiedy przeprowadziliście się do Niemiec. Osoby, które przyjechały do Niemiec przed 31.12.1990, obowiązuje porozumienie emerytalne z 1975 r. Natomiast wszystkie pozostałe osoby obejmuje już prawo UE.
Podsumowując: wszystkie osoby, które osiedliły się w Niemczech przed 31.12.1990 r. i do dziś Niemcy są ich miejscem zamieszkania (nieprzerwanie), podlegają pod porozumienie emerytalne z 1975 r.
Emerytura obliczana jest na podstawie danych z Polski i z Niemiec, ale jej ostateczną wysokość określa i wypłaca niemiecki ubezpieczyciel emerytalny. Polski ubezpieczyciel jest zwolniony z obowiązku wypłaty emerytury. Dotyczy to zarówno okresów składkowych spędzonych w Polsce, jak i dodatków, które były wypłacane z jakichś specjalnych okazji (np. dodatek opiekuńczy czy dodatek z tytułu pracy przymusowej w czasie II wojny światowej). Jeśli więc od 1990 r. przebywacie nieprzerwanie w Niemczech, nie będziecie otrzymywać polskiej emerytury.
Wyjątki
Porozumienie z 1975 r. obejmuje tylko okresy składkowe „zaliczone“ w polskim systemie pracowniczym. Jeśli pracowaliście w Polsce też jako rolnik, żołnierz zawodowy lub mieliście własną działalność gospodarczą, możecie zgodnie z prawem unijnym rościć sobie prawa do emerytury z polskiego systemu specjalnego. W takiej sytuacji, niemiecki ubezpieczyciel płaci emeryturę zgodnie z porozumieniem emerytalnym z 1975 r. Natomiast polski ubezpieczyciel „od zadań specjalnych” wypłaca emeryturę do Niemiec za ten czas, w którym płacone były składki, ale czas pracy nie został zarejestrowany w standardowym systemie pracowniczym. Przesiedleńcy mogą mieć taki specjalny czas pracy wyliczony i uznany na podstawie ustawy o emeryturze zagranicznej. Wtedy przy wypłacie polskiej emerytury następuje wliczenie tej kwoty do emerytury niemieckiej. Jeśli mielibyście jakieś dodatkowe pytania związane z tą tematyką, to najlepiej zwrócić się z nimi do niemieckiego ubezpieczyciela emerytalnego.
Jeśli osiedlłeś się w Niemczech po 01.01.1991
Osoby, które przyjechały do Niemiec po 01.01.1991 r. objęte są prawem Unii Europejskiej. Oznacza to, że polski ubezpieczyciel wypłaca emeryturę polską do Niemiec (łącznie ze wszystkimi dodatkami, które przysługują zgodnie z polskim prawem). Niemiecki ubezpieczyciel wypłaci Wam emeryturę, a prawo Unii Europejskiej jest tak skonstruowane, że na pewno nie będziecie poszkodowani, jeśli chodzi o wyliczenie emerytury.
Jeśli zostaliście w Niemczech uznani jako wysiedleniec lub emigrant, wtedy Wasza polska emerytura zostanie obliczona zgodnie z ustawą o emeryturze zagranicznej (niem. Fremdrentengesetz, w skrócie FRG). Oznacza to, że emerytura przysługująca Wam za czas przepracowany w Polsce, zostaje wyliczona tak, jak byście ją wypracowali sobie w Niemczech. Aby uniknąć podwójnego naliczenia (z polskiego i z niemieckiego ubezpieczenia emerytalnego), Wasza polska emerytura zostanie wypłacona (cała lub przynajmniej częściowo) w ramach Waszej zagranicznej emerytury. Nie wliczają się w to jednak specjalne dodatki: dodatek opiekuńczy czy dodatek za prace przymusowe po II wojnie światowej. Te dodatki zostaną wypłacone w ramach polskiej emerytury.
Jakie warunki należy spełnić, aby otrzymać niemiecką emeryturę?
Aby mieć prawo do niemieckiej emerytury muszą zostać następujące warunki:
- Zgodnie z prawem unijnym, składki na ubezpieczenie emerytalne powinny być opłacane w kraju aktualnego zatrudnienia, w tym wypadku w Niemczech
- Aby otrzymać niemiecką emeryturę należy być w obowiązku pracy przez okres minimum 12 miesięcy oraz spełnić warunek minimalnego 5 letniego czasu oczekiwania („Wartezeit”)
- W sytuacji kiedy pracownik przepracował mniej niż 12 miesięcy w danym kraju lub nie spełnił warunków niezbędnych do otrzymania emerytury w tym państwie, okres składkowy zostanie doliczony do emerytury w kraju zamieszkania
- W przypadku wdów i wdowców, emerytura przysługuje im, tylko w sytuacji jeśli zmarły/zmarła, w dniu śmierci spełniał wszystkie warunki potrzebne do uzyskania świadczenia
- „Wartezeit” to czas w którym opłacane były minimalne składki na ubezpieczenie emerytalne. Okres ten obejmuje również między innymi okres, w którym pracownik otrzymywał zasiłek dla bezrobotnych, zasiłek chorobowy oraz czas poświęcony na wychowywanie dziecka (10 lat na każde dziecko dla obydwojga rodziców)
W jakim wieku mozna otrzymać w Niemczech emeryturę?
W Niemczech wiek emerytalny wynosi aktualnie 67 lat dla obu płci. W związku z tym, aby niemiecką emeryturę otrzymacie po spełnieniu powyższych warunków oraz osiągnięciu 67 roku życia. Podniesienie do górnej granicy zostanie osiągnięte w 2031 roku. Warto dodać, że osoby, które przepracowały minimum 45 lat lub urodziły się przed 1947 rokiem, obejmą zasady z przed reformy, czyli w wieku 65 lat.
Co z dodatkami emerytalnymi z Polski?
W polskim prawie istnieją różne dodatki, które niezależnie od czasu trwania ubezpieczenia, doliczane są miesięcznie do świadczenia emerytalnego. Chodzi tutaj o następujące dodatki:
- dodatek opiekuńczy
- dodatek dla sierot
- dodatek kombatancki
- dodatek za potajemne nauczanie podczas okupacji
- dodatek za prace przymusowe (np. w górnictwie).
Dodatkowo kolejarzom i górnikom przysługuje w pewnych dłuższych odstępach czasowych świadczenie pieniężne za deputaty.
Uwaga, ważne! Wyżej wymienione dodatki przysługują tylko osobom, które otrzymują emeryturę bezpośrednio od polskiego ubezpieczyciela. Polski ubezpieczyciel decyduje zgodnie z prawem polskim i prawem Unii Europejskiej, czy do emerytury wypłacanej w Niemczech można doliczyć jeszcze taki dodatek emerytalny. Osoby, które zgodnie z porozumieniem emerytalnym z 1975 r. otrzymują całą emeryturę od niemieckiego ubezpieczyciela, nie mają prawa do wypłaty dodatków emerytalnych do Niemiec przez polskiego ubezpieczyciela.
Jak wnioskować o niemiecką emeryturę?
Jeśli wnioskujecie o uznanie Waszego polskiego okresu składkowego, np. w ramach wnioskowania o emeryturę, wtedy polski ubezpieczyciel, czyli ZUS potwierdza ten okres składkowy w odpowiedzi na zapytanie niemieckiego ubezpieczyciela. Wasz ubezpieczyciel w Niemczech też może to ustalić we własnym zakresie. Aby móc udokumentować Wasz okres składkowy z Polski, powinniście wziąć ze sobą do niemieckiego ubezpieczyciela następujące dokumenty:
- Legitymacja ubezpieczeniowa lub legitymacja tymczasowa
- Zaświadczenia pracy wystawione przez państwowego pracodawcę, np. zaświadczenie o zatrudnieniu i o rozwiązaniu umowy, jeśli zarówno początek jak i koniec pracy będzie uznany w kontekście okresu skłądkowego
- Zaświadczenia z ZUS-u na temat okresu składkowego w przypadku pracowników polskich prywatnych firm. Jeśli nie macie wyżej wymienionych oryginałów, możecie przygotować następujące dokumenty:
- umowy o pracę,
- zaświadczenia na temat urlopów czy wyróżnień, o ile jest tam podany rodzaj zatrudnienia
- zaświadczenia ze związków zawodowych
- wpisy w jakichkolwiek dokumentach na temat formy zatrudnienia
- zaświadczenia o zatrudnieniu i rozwiązaniu umowy oraz legitymacje służbowe
Pamiętaj, że wszystkie te dokumenty należy dostarczyć w oryginałach. Jeśli posiadasz tłumaczenia poszczególnych pism, możesz je dołączyć do pozostałych materiałów.